DVk argitaratu duenez, Jolastokietako eraberritzea 380 etxebizitzarekin osatuko da Altzako beheko aldean, eta Altza ingurune atseginago eta irisgarriago batean eraldatzeko proposamena markatuko du.
Muturreko zinismotzat baino ezin da kalifikatu Donostiako Udalak Herrera – Jolastokietan egin duen jarduera, non 2.500 biztanle baino gehiagorentzat ez dagoen berdegune metro karratu bat ere, ezta bakarra ere.
Eta hori guztia, bi tren-linek inguratuta eta zeharkatuta dagoen ingurune babesgabe batean: autobidea eta hiriaren erdigunera sartzeko sarbiderik erabilenetakoa, eta Altzatik banatzen dutenak aldapa handiak dituena, gainerako.
Hirigintzako zinegotziak 1.500 m²-ko plaza handi bat aipatu digu, baino ezkutatu egiten du beste 5.600 m²-ko espazio libreak, biztanleriaren hazkundeari dagozkionak, Igeldoko Erregeneara eramaten direla, Herreratik 7 kilometro baino gehiagora.
Karramarroak bezala goaz atzera. Argitaratutako proposamenak 380 etxebizitza aurreikusten ditu, duela hiru urte 456 ziren arren, harrobi zahar batean, hau da, lurraldearen hutsune batean, non 8 solairu baino gehiagoko eraikin jarraituak eraiki nahi dituzten, Alacanteko urbanizazioen eta Mediterraneoko kostaldeko hotelen irudiaren antzekoak. Bitxia bada ere, eremu hori Zardoya igogailuen egoitza baino lehen kirol-ekipamenduko gunea zen 60ko hamarkadako Donostiako Plan Orokorrean.
Herrerarena adibide lotsagarria da Otis multinazionalarentzat “nahierako” irtenbidea delako, Donostiako udalarekin sinatutako hitzarmenean aitortzen den bezala, lotsarik gabe.
Hiri-mugimendutik hainbat arrazoirengatik legez kanpoko ekintza bat dela defendatu eta alegatu dugu:
– Lehenik eta behin, interes orokorreko arrazoiei erantzuten ez dielako, enpresaren ekonomia- eta finantza-arrazoiei baizik. Auzitegi Gorenak dioen bezala, “interes orokorraren kaltetan enpresa jakin bati mesede egiteko ahalmen publikoak modu traketsean erabiltzeak” Plan Orokorra “ad hoc” aldatzeko zilegitasuna kentzen dio udalari, eta are gehiago plangintza orokorra berrikusteko prozesuan dagoen Donostian, gehitzen diogu Altzatik.
– Bigarrenik, zuzkidura falta larriagotzen duelako, Herrera eta Jolastokietan komunitate-ekipamendu bat jartzeko azken aukera kentzen duelako, herritar guztien eskura dagoen 22.000 m²-ko berdegunea antolatuz. Harria parkearen oso antzeko azalera, 24.000 m² dituena, non Larratxo estiloko dorreetan ehunka etxebizitza aurreikusita zeuden eta 80ko hamarkadan auzokideen aldarrikapenagatik parkerako “berreskuratu” zena. Badirudi denbora ez dela Altzan igarotzen, astakeri berdinak egiten jarraitzen baitute.
– Hirugarrenik, herreratarrei eta auzokide berriei Erregeneara eramango zituzkeenak 5.600 m²-ko espazio libreak lapurtuko lizkielako, ulertu ezina, logikaz gain, Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiaren doktrina ere urratuz; izan ere, behin eta berriz esaten du bizitegi-dentsitatearen gehikuntzak eskatzen dituen berdeguneak ezin direla lurzoru urbanizaezinean kokatu. Agerikoa da egoitza-garapen berriaren inguruan kokatu behar direla.
– Udal-gobernuak ez du hirigintza kudeatzeko ahalmenik izan, eta, ondorioz, 2010eko Plan Orokorreko egoitza-eremuak ez dira hirian eraiki. 12 urte baino gehiago igaro ondoren, berrikusketa betean dagoela, jarduera ekonomikoen eremu bat birkalifikatu nahi du, eremu hori ez denean inoiz identifikatu egoitzarako egokitzat.
Testuinguru honetan, burla da proiektua eraldaketatzat eta birsorkuntzatzat jotzea, berdegunerako erabil daitekeen lurzoru bakarra amaitzen duenean eta zonifikazioaren politika iraingarrira itzultzea besterik ez duenean egiten. Gogora dezagun lanpostuen desagerpena etengabea dela azken hamarkadetan Altza osoan; Nerecán, Ramón Vizcaino, Pescafría eta Rutilitaren adibideak aipatuko ditugu, eremu horietan ia 1.000 etxebizitza eraiki baitira. Gauza bera esan daiteke Infernua edo Añorga Txiki bezalako hiriko beste gune batzuei buruz.
Donostian hirigintzan inboluzio bat bizitzen ari gara. Ingurune naturala babestea, nekazaritzako gaitasunak berreskuratzea, erabilerak nahastea, hamabost minutuko hiria, mugikortasun jasangarria aldarrikatzen den bitartean, estatu-kolpea ematen da, jarduera ekonomikoetarako lurzoru guztiak etxebizitza-dorreekin sistematikoki ordezkatuz. Alkatetzak enpresa pribatua balitz bezela jarduten du lurzoruaren jabetzak ahalik eta errentagarritasun handiena lor dezan, eta, horretarako, argudiorik xeheena, lanpostuak eta deslokalizazio-arriskua erabiltzen ditu, baina egia esan, bizitegi-erabilerarako birkalifikazioak ez zuen eragotzi enpresa horiek guztiak, banan-banan desagertzea, itxuraz birkokatzeko izapidea bete ondoren.
Ezin dugu ahaztu Kutxa Fundazioaren jabetzakoa den Eraikuntza Eskola birkalifikatzeko ahalegina. Horren bidez, ekipamendu-erabileraren ordez etxebizitzak eraikitzearen truke sortu beharreko espazio libreak hiriko beste eremu batera eramaten ziren. EAJ-PSOE gobernu taldearen ohitura dirudi, altzatarrei espazio libreak lapurtzea.
Zabalguneko poligono negargarriak itzuli dira. Hirigintza-teoria modernoen aurka, Donostiako Udalak, eta EAJk eta PSOEk, arduradun politiko gisa, Altzan, Auditz-Akular bezala, Añorgan, Belartza II bezala, zabalgune-poligonoak eraiki nahi dituzte, hiriko landa- eta natura-lurzoru urria, biodibertsitatea, ur-ibilgu naturalak, lurzoru-poltsa handi horien potentzialtasuna, edo, gauza bera dena, ekosistemek eskaintzen dizkiguten zerbitzu guztiak suntsituz; Eusko Jaurlaritzak 2019an onartu zituen Lurraldearen Antolamendurako Artezpideen hitzetan, gizakiok naturatik jasotzen ditugun onurak suntsituz.
Eta paisaiaz zer esan. 2014tik Paisaiaren Katalogoak eta Paisaien integrazioari buruzko Azterlanak egitera behartzen duen legea daukagunean, udalak defendaezina dena defendatzen jarraitzen du, paisaia aldetik balio handia duten inguru naturalen kolonizazioa eta inbasioa, hain zuzen, Donostiako gerriko berdearen muino eta ibarren irudia osatzen dutenak. Oso adierazgarria da Auditz-Akular 1962ko Plan Orokorrean egoitzazkotzat sailkatuta egotea, orduan Donostiak milioi erdi biztanle izango zituela uste baitzen. Hirigintza frankistaren iraganik negargarrienera itzuliko gara.
Donostiako politikarien pentsamolde espekulatzailea salatzen dugu, jabeen eta sustatzaileen negozioan gehiago pentsatzen baitute hiriaren etorkizun iraunkorrean baino.
Europako ia hiri guztiek beren inguruneak konpondu, zuhaiztien presentzia handitu, nekazaritzako eta abeltzaintzako lurzoruak defendatu eta berreskuratu nahi dituztenean elikadura-burujabetza lortzeko, uretako bide naturalak berrezarri nahi dituztenean, Donostian milaka eta milaka biztanleen egoera okerragotzen jarraitzen dugu, batez ere hiriaren inguruko eremuena, non sistematikoki lurzoruaren okupazio tzarrak lekualdatzen diren.
Udal gobernuak bere hirigintza-politikan erakusten duen moraltasunik eza salatzen dugu. Birsorkuntza, mugikortasun jasangarria eta hiri-kalitatea hiriko gune jakin baterako kontzeptuak dira. Periferian landa-lurrak okupatzea, lanpostuak desertizatzea, nahitaezko mugikortasuna eragiten duen zonifikazio zaharkituena eta espazio libreetako eta berdeguneetako gutxieneko zuzkidurarik gabeko populazioak betikotzea dira. Donostian bereizketa soziala egiten jarraitzen da.
Zardoyako lurren proiektuarekin udalak Altzako ehun ekonomikoa suntsitzeko prozesua amaitu du. Gaizki pentsatuta, beharbada, Altza Donostiako udalerrian geratuko zela ziurtatzeko guztiz borondatez egin da, 1939an, frankismoaren garaipenaren ondorioz, nahitaez anexionatu zen unean, desanexionatzea aurreikusi baitzen, betiere ekoizpen-lurrak eta bideragarritasun ekonomikoaren bermeak egonez gero. Bide hori ixteko borondatea dago guzti honen atzetik.
Berriki, Barrutiko Batzordeak eskatuta, Ekialdeko Plan Estrategikoaren diagnostikoak amaitu du eta bertan etxebizitzarako lurzoruaren gehiegizko funtzionaltasuna eta Altzako ekoizpen-sarea desagertzea ahalmentzen du. Hala ere, ez du pausorik eman nahi izan gainerako esparruetan antzematen diren ondorioekin harremanetan jartzeko. Etxebizitza egin nahi bada eskura dagoen edozein orubetan, are jarduera ekonomikoak desagerraraziz (Ramón Vizcaino, Nerecan, Rutilita eta abarretan egin zen bezala). eta, orain, Zardoya-Otisekin errepikatzeko asmoa), berehalako ondorioa lanpostuak desertizatzea da, nahitaezko mugikortasuna nabarmen handitzea, herritarren lan-itxaropenak murriztea, porrota edo eskola-irtenbideak eza handitzea, eta, oro har, bizi-maila pobretzea eta bizi-itxaropena murriztea, horiek baitira Planak ere hauteman duen diagnostikoaren beste elementu batzuk.
Hirigintza, azken batean, tresna da espazio eta epe jakin batean gauzak gerta daitezen, harremanak sor daitezen, jarduerak eta pertsonak gurutzatu daitezen ahalbideratzen edo oztopatzen duena. Hurrengo Plan Orokorrak Altza betiko lotarako hiria izatera kondenatu dezake edo giza, ekonomia eta gizarte ingurunea izatera bideratu.
Herrera hiriko sarbide estrategikoa da, garraio publiko, autobus, tren eta topoz hornitua, eta sarbide onak eta askotariko konexioak ditu eskualdeko norabide desberdinetan. Azken batean, jarduera publiko zein pribatuak kokatzeko leku egokia da, Altzan gauzak pasaraziko lituzketenak, beste jatorri batzuetako jendea bertaratuko luketenak, egonaldiarekin eta kontsumoarekin inguruko negozio txikiak aktibatuko lituzketenak. Horrela, hiri-espazioak biziberritzen dira, baita espazio libreak eta parkeak, kultura- eta kirol-ekipamenduak ere.
Hurrengo Plan Orokorra arazoak konpontzen eta egoera hobetzen has daiteke edo betirako hiri ahaztua izatera kondenatu gaitzake.
Altzan, 2023ko maiatza